Categoría: Outras publicacións e documentos

Publicado en

O proxecto de ampliación da igrexa parroquial de Santiago de Arzúa en 1950

Cando colleu forma a iniciativa de acometer as obras de ampliación da igrexa parroquial de Santiago de Arzúa exercía de alcalde en D. Jesús Costoya Ponte, nomeado no 1948 e que exerceu no cargo ata o ano 1958, sendo precedido por D. Juan Rodríguez Paredes e sucedido por D. Jaime Fraiz Fernández1.

En outubro de 1950 a Comisión que estaba ao fronte desta nova iniciativa, difunde entre os seus ferigreses un pequeno díptico co propósito de recaudar fondos cos que poder acometer as obras de ampliación. Como simple curiosidade, decir que a Comisión estaba formada íntegramente por homes e presidida por unha muller. Contrariamente, as Asociacións Relixiosas estaban representadas íntegramente por mulleres e presidida por un home. Un deses exemplares do díptico que conservo con mimo, foi un agasallo que me fixo o cura Castro (D. Manuel Castro García).

Nese díptico reprodúcese na primeira páxina unha perspectiva do proxecto de ampliación que se pretendía acometer, no seu interior fáise unha pequena exposición de motivo e publícase a relación das personas que conforman a Comisión e as Asociacións Relixioxas que promoven o proxecto, e na útima páxina reprodúcese unha perspectiva da igrexa existinte nese momento.

A pouco que ún se fixe na proposta gráfica de 1950 e a compare co efectivamente construído, percibirá notables diferenzas volumétricas entre proxecto e realidade. Respetouse o campaeiro que no ano 1829 constrúeu o mestre de Pantiñobre, D. Ramón Santos Verea2. Non sucedendo o mesmo coa cruz que coroaba a cabeceira da igrexa, visible nos dous debuxos do díptico.

Facendo unha comparativa entre as dúas perspectivas reproducidas no díptico, percíbense outros cambios significativos ademáis dos volumétricos. Nos dous debuxos pode verse que a igrexa aséntase sobre un zócalo que corrixe o desnivel da rúa do Carme e o da propia praza con esa mesma rúa. Unha fotografía do ano 1946 realizada con motivo da inauguración da sucursal arzuá da Caja de Ahorros-Monte de Piedad de La Coruña3, e recollida no libro “Arzúa na memoria” así o reflexa: o acceso dende a rúa do Carme á Praza de España facíase subindo unha pequena rampa ou salvando os catro chanzos da escaleira que daban acceso ás vivendas.

Hoxe en día, para acceder á actual Praza de Galicia dende a rúa do Carme hai que salvar os cinco ou seis chanzos que ten esa escaleira. Cinco chanzos si se sube polo lateral da igrexa, e seis de acceder polo lateral das fachadas de vivendas. Esto quere decir que a nova igrexa elevouse, a través dun recheo, sobre os alicerces da igrexa anterior. Nas pedras que conforman a escaleira actual de acceso á Praza de Galicia pode apreciarse que foran labradas para outro uso distinto, o que fai pensar que ben poideran proceder da vella igrexa e/ou do que foi o Convento de Santa María Magdalena.

Esa pequena diferenza de cota supuxo unha recíproca elevación do solo da Praza e que afectou ás vivendas existintes e, posteriormente, repercuteu na adxacente rúa do Carme, na rúa das Dores, rúa do Calexo, Cima do Lugar e na actual rúa de Neira Vilas. Quedan evidencias visibles nalgunhas edificacións desas rúas citadas.

Neste mesmo blog de arzua.net publicouse unha fotografía4 que se encabeza co texto “Praza de Galiza e Rúa Neira Vilas polos anos 50”. Ademáis da fantástica fotografía recollida por Armando F. Cascón Rodríguez, inclúese unha superposición de imaxes realizada por Uxío Vaamonde que axuda a entender a nova ubicación do campaeiro da igrexa parroquial. A foto, eso sí, móstranos a nova igrexa coa súa cuberta de tella; polo que esa imaxe, como se verá, é posterior a 1956.

No libro “Arquitecturas da provincia da Coruña” (Volume XVIII), ao que xa se fixo referencia bibliográfica, afírmase literalmente que a parroquial actual foi edificada no lugar que ocupaba anteriormente unha igrexa de menores dimensións, que por resultar insuficiente e encontrarse en estado ruinoso, foi destruída. O deterioro do templo parroquial tiña que ser evidente, as dúas guerras civís soportadas polo templo, forzosamente tiveron que afectar á súa estrutura.

O día 29 de maio de 1956, o diario compostelán “La Noche” publica unha interesante reportaxe adicada á celebración das festas do Corpus Christi de Arzúa5. No detalle do programa pódese leer que a verbena váise celebrar na Plaza Nueva. Feito que confirma que o proxecto de ampliación e o expediente de expropiación iniciado en 1903 estaba rematado6. O cura párroco nese ano de 1950 era D. José Simón Caamaño Fernández, quen publicou un artículo no referido diario anunciando que ya están levantadas las paredes de la nueva iglesia parroquial. Da súa lectura dedúcese que a vontade de construir o novo templo no mesmo lugar do anterior artellouse no mes de setembro de 1948. O párroco fai alusión ao deterioro do templo pero encabeza o seu texto decindo: La necesidad de una nueva iglesia parroquial en la progresiva villa, era aspiración secular. Desde principios de siglo, unos bloques de cantería estaban indicando que se procuró remediar la necesidad; pero el Señor no quiso que su casa se alejase de la arteria principal de la villa, a fin de no enfriarse la sólida piedad arzuana. O día 16 de xullo de 1957, cumpríndose o prognosticado polo cura párroco, inaugurouse oficialmente a nova igresa parroquial7.

Esta iniciativa de 1948/1950, polo tanto, fíxose tamén en detrimento doutro proxecto anterior, no que se pretendía construir a igrexa parroquial de Santiago de Arzúa nun terreo da rúa do Convento. Como curiosidade histórica, estaría ben saber cómo era o proxecto do templo que non chegou a materializarse. Pero dende o punto de vista urbanístico, a idea de prolongar a rúa do Convento era xa daquela unha visión futurista para a vila. Aínda hoxe parece unha audaz iniciativa abrir vías que conecten a vila coa autovía Santiago-Lugo. Prolongar a rúa do Convento levaríanos directamente á igrexa de San Pedro de Lema, polo que serviría ademáis para materializar o expresado no vello carimbo que se estampaba nas credenciais dos peregríns a Compostela: “Parroquia de Santiago de Arzúa y unido Lema8”.

  1. WIKIPEDIA. Alcaldes de Arzúa: https://gl.wikipedia.org/wiki/Categor í a:Alcaldes_de_Arz ú a ↩︎
  2. ARQUITECTURAS DA PROVINCIA DA CORUÑA (Vol. XVIII) – José Ramón Soraluce Blond e Xosé Fernández Fernandez – Páxina 56, edición 2010. ↩︎
  3. ARZÚA NA MEMORIA, ESPELLO HISTÓRICO DUNHA TERRA – Armando F. Cascón Rodríguez – Páxina 139, primeira edición. ↩︎
  4. ARZUA.NET – PRAZA DE GALIZA E RÚA NEIRA VILAS POLOS ANOS 50 –
    https://www.arzua.net/1950/01/01/praza-de-galiza-e-rua-neira-vilas-polos-anos-50/ ↩︎
  5. LA NOCHE – Ano XXXVII – Número 10.985 – Páxinas 3 e 4 – Santiago de Compostela, 29 de maio de 1956. ↩︎
  6. ARZUA.NET – AMPLIACIÓN DA PRAZA DA VILA EN 1903 – https://www.arzua.net/1903/10/31/ampliacion-dapraza-da-vila-en-1903/ ↩︎
  7. ARZÚA NA MEMORIA, ESPELLO HISTÓRICO DUNHA TERRA – Armando F. Cascón Rodríguez – Páxina 155, primeira edición. ↩︎
  8. LOSSELLOSDELCAMINO.COM – PARROQUIA DE SANTIAGO DE ARZÚA Y UNIDO LEMA –
    https://www.lossellosdelcamino.com/index.php/listados-de-sellos-y-colaboradores/comunidad-de-colaboradores/item/
    parroquia-de-santiago-de-arzua-y-unido-lema-copy-copy     ↩︎

Publicado en

A historia de Arzúa na época moderna no CD “Arzúa interactiva”

Existe un CD titulado “Arzúa interactiva” que contén información sobre a Historia, o Patrimonio e a Gastronomía de Arzúa. Foi elaborado polos alumnos do curso do Plan FIP 2006 “Deseño de programas para a formación a distancia coas novas tecnoloxías” do INTE (Instituto de Novas Técnicas do Ensino de Santiago de Compostela) e na parte de historia hai tres capítulos (introdución e historia medieval, historia moderna, séculos XIX e XX).

Hoxe compartimos a parte de historia moderna: Este período da historia enmárcase normalmente entre o descubremento de América en 1492 e a Revolución Francesa en 1789.

Se na Idade Media o estamento eclesiástico, e especialmente o arcebispado de Santiago, tiñan un dominio económico, social e institucional de Arzúa, no período moderno as cousas comezan a mudar ainda que paseniñamente.

Todavía a finais da Idade Media -entre 1344 e 1355- fúndase a Capela da Magdalena, un dos edificios emblemáticos de Arzúa, baixo o mecenado dos ascendentes da Condesa de Santa Isabel e Marquesa de Novaliches – Dona Mª Carmen Álvarez de las Asturias Borges y Guiraldez- dando licencia o Arzobispo de Santiago a unha comunidade de freires agostiños de Sarria para edificar outro edificio na mencionada vila.

Nos primeiros momentos do período moderno comezamos a ter noticias da existencia dunha institución para dar cabida ás necesidades da multitude de pelegríns que percorren Occidente camiño de Compostela: hospital de Ribadiso da Ponte. Así, en 1523 o procurador da Cofradía de San Eloy dos plateiros de Santiago, xunto con dous do seus vicarios, aforan a Rodrigo Sánchez de Voado, de Santa María de Rendal, “la casa del hospital de Ribadiso da Ponte, que se dice de San Venito, sito en la feligresía de Santa María de Rendal, e vos lo aforamos con su territorio alto e baxo e con todas sus herdades e con todo a ella pertenescentes, hecepto la casa de Ferreiros (…)”

Outro feito salientable nestes primeiros tempos do período moderno é a capacidade de control do Arcebispo de Santiago sobre o territorio arzuán. Cos ataques do corsario F. Drake en 1589, temos noticia grazas a A. López Ferreiro e a súa Historia de la Santa A.M. Iglesia de Santiago, un reparto de armas en diversas parroquias arzuanas para a defensa do territorio.

Todavia a comezos do século XVII, e incluso no XVIII, o estamento eclesiástico ten un gran poder económico, como por exemplo a través de rendas, e tamén social, coa posibilidade de presentar candidatos ós diferentes curatos, nomear escribáns e xustiza -como xa facía o arcebispo na Idade Media- entre outros.

Estes aspectos quedan ben reflectidos nas memorias do Visitador do arcebispo Cardenal Del Hoyo en 1607. Este traballo tan valioso informanos da situación das diferentes ferigresías que compoñen o actual concello de Arzúa (malia que faltan algunhas delas), as rendas que reciben e os propietarios destas, o número de súbditos, a prensentación do curato, entre outros datos.

Vexamos que nos di o cardenal del Hoyo sobre Santiago de Arzúa: “Esta feligresía tiene diez y ocho feligreses, los fructos todos a la cura, que valdrán diez cargas de todo pan. Presentación de nuestra dignidad. La fábrica tiene dos ferrados de çenteno de renta que dotó Jácome de Coral por una sepultura. Hay una hermita de San Lázaro el méndigo, en el camino francés con la imagen nueva del santo, está decente. Hay un monasterio de la Magdalena ordinis San Agustín, hay solo tres frailes; tiene veinte cargas de pan de renta y veinte y siete ducados en dinero; cave desta un hospital questa a cargo del monasterio y hay çinco camas para peregrinos y chiminea”.

Estas rendas económicas ou os dereitos de presentación serán cedidos – a cambio dunha cantidade económica – a persoas legas, fundamentalmente do estamento nobiliar como xa se detecta en San Pedro de Lema en 1609. Iso é o que nos conta o visitador do arcebispo sobre esta feligresía: “Esta feligresía tiene veinte y ocho feligreses. Los fructos se hacen tres partes: las dos y un dezmero llieva la cura y la otra Juan Vazquez y los herederos de Guiraldes. Vale la parte del resto veinte cargas de pan fuera de lo de Santiago de Arzúa; presentación de Lego. La fábrica dizen que tiene de renta algunas heredades usurpadas”.

No caso dos Guiraldez, que nos comenta Del Hoyo, manterá esa renda, cando menos ata 1752, ano da realización do Catastro da Ensenada.

Se ben, o certo é que progresivamente vanse asentando nos territorios da xurisdicción de Arzúa (así como noutros que hoxe en día pertencen a este concello coruñés) multitude de familias fidalgas, levantando ou reedificando pazos e casas blasonadas, comprando múltitude de propiedades, etc.

A vasta obra de Martínez Barbeito nos da unha importante mostra do gran número de pazos radicados no actual concello de Arzúa:

Nome da Casa ou Pazo                      Familia as que perteneceu

Ardans                                                     De León

Bascuas                                                  Das Seixas

Brandeso                                                Montero

Cabana                                                    Ramos de Sande

Ferreiros                                                  Rodríguez de Andrade

Fondevila                                                De Mella

Fruzo                                                        Guiraldez

Orxal                                                         Llamas

Magulán                                                  Guiraldez

Maroxo                                                     Bolaño

Outeiro de Boente                               Sánchez de Boado

Remesil                                                   Neyra

Riva                                                           Aguiar

Rosende                                                  Hermida

Sedor                                                       Pita da Veiga

Fonte: Martínez Barbeito

A formación e consolidación destas facendas fidalgas tense datadas entre 1550 e 1650/1700, e semella que Arzúa tamén vai nesta línea.

Así no último tercio do século XVI, un sector heteróxeneo socialmente -rexedores, escribáns, abogados, coengos, rectores parroquiais, mercadores, etc.- comeza a fundar vínculos e a levantar casas fortes e pousas. Un bo exemplo en Arzúa é o de Brandeso, xa que o procurador da Real Audiencia de Galicia D. Fernán Montero é quen funda o vínculo en 1635.

Estas familias, pese a ser moi pouco numerosas habitualmente, acabarán por controlar un vasto patrimonio, así en Arzúa chegan ao 49,36% da terra de cultivo baixo o seu control. Este tipo de patrimonio ven xestionado a través de varios sistemas de cesión da terra como poden ser foros -como xa vimos no período medieval co estamento eclesiástico- ou outro tipo de contratos, pero tamén coa explotación directa da terra. O cobro de rendas en especie ou en metálico por este tipo de contratos de cesión da terra é un dos elementos centrais das economías señoriais.

Unha boa mostra da economía señorial podemos observala a través do Real de Legos do Catastro de Ensenada (1752), como por exemplo, algús dos bens máis importantes de D. Miguel Ramiro Bermúdez, cabaleiro da Orde de Santiago, señor do pazo de Brandeso, nesta mesma feligresía:

Edificacións:

Casa dun alto. Frente (Fr) 60 varas. Fondo (Fo), dereita (d.) e esquerda (esqu.) 12. Aluguer (A): 12 ferrados (f.) de centeo ó ano

Casa dun alto. Fr. 31 varas. Fo. d. e esq. 6. A: 4f de centeo ó ano.

Casa Terreña. Fr. 19 varas. Fo. d. e esq. 8. A 3 f. de centeo ó ano.

Casa dun alto. Fr. 14 varas. Fo. d. e esq. 9. A: 4 f de centeo ó ano.

Casa Terreña. Fr. 14 varas. Fo, d. e esq. 9. A: 4 f de centeo ó ano.

Casa dun alto. Fr. 13 varas. Fo, 9 varas d. e esq. A: 6 f. de centeo ó ano.

Muiño. Regato de Fontesanta. A: 18f. de centeo.

Propiedades rústicas:

Horta: no lugar da “ayra”. Cavadura (C): 4 f.

Horta: no sitio da Granxa. C: 231 f.

Horta: No Piñeiro de Castrillo. C: 52 f.

Horta: Na Pedra fita. C: 16 f.

Labradío: No Xián. C: 36 f.

Labradía: Na Agra de Cimadevila. C: 25 f.

Toxal: Paradela. C: 200 f.

Toxal: Palla. C: 200 f.

Outro tipo de rentas, como antes sinalábamos, son aquelas que proceden do dezmo.

Esta percepción dezmal era moi desigual e en xeral de pouca cuantía. Vexamos un exemplo nas Respostas Xerais do Catastro da Ensenada para a Vila de Arzúa na que dos fidalgos como D. Francisco de Seixas Pimentel e D. Gonzalo Pita cobra parte da percepción decimal: “(…) a D. Francisco de Seixas Pimentel le importan treinta y cinco reales de vellón la parte de dichos diezmos y a Don Gonzalo Pita le tocan de dha parte de diezmos veinte y seis reales de vellón por un quinquenio (…)”

Este inxente patrimonio do estamento nobiliar, xa fose a través de rendas ou a través doutro tipo de bens inmobles e mobles, permite acceder a certos elementos de luxo. Arzúa non é una excepción. Vexamos este tipo de elementos de luxo:

Servizo doméstico: A posibilidade de ter un número de servidores no pazo, non estaba a altura de todo o mundo. É máis, no partido Xudicial de Arzúa (que comprendía 45 parroquias) en 1752 un 19,48% das familias non tiñan ningún criado. Se ben, a comarca de Arzúa ten una media de 2,32 nesta mesma data. Un bo exemplo é o dono do pazo de Brandeso que contaba por estes tempos cun paxe, unha doncela, unha ama de cría, unha cociñeira, un mordomo, un aio, dous criados, dúas criadas e tres criados de labranza.

A dieta diaria: Se a maioría da poboación custáballe moito levar algo á boca, as residencias pacegas mostran unha opulencia alimenticia que os distingue socialmente. Un bo exemplo é o pazo de Oíns, segundo o inventario realizado trala morte de D. Nicolás Lorenzo Guiraldez en 1769, no que poemos atopar na sua cocina:

“-700 pastillas de chocolate

– Cinco tocinos enteros y un jamon medianos

– 30 lenguas de puerco curadas

– cuatro lampreas curadas

– un inbuchado

– 12 chorizos”

Sen contar o que podemos atopar na adega:

“- un unto entero que pesó siete libras con su sal

– un tonel de vino blanco del Ribero que tenderá quatro moyos

– otra pitpa de vino blanco de la ulla con doce cañados

– dos baños de palo usados y en uno se allaron seis ojas de bacalao que pesaron seis libras.”

Ou incluso nas tullas que almaceaban o gran:

” y en la granaría se allaron 5 tulas con sus fechos y llaves y se allaron quatro ferrados de mijo grueso y en otra nueve ferrados y medio centeno y las demás vacías (…)

Xoias e vestimenta: Se os labregos tiñan unha modesta e sempiterna roupa no día a día, os residentes nos pazos podían acceder a roupas finas ou engalanamento con xoias e outros ornamentos exhibindo a súa posición social.

O inventario dos Giraldez en 1769 nos da unha mostra de alaxas en prata e ouro habidas na casa:

“-Doze cubiertos enteros de plata

– Un cuchara y una palangana de plata

– Unas ybillas también de plata usadas

– Dos pares de botones de oro de los puños

– Una lamina con la efigie de San Ignacio con su marquillo de pata

– Una muestra o relox de plat in sobre caja ni colgantes”

Se o ornamentos engalanaban o pazo e as roupas, estas últimas destacaban pola finura do seu tecido en moitas ocasión chegados de lonxanas terras.

Vexamos a calidade dos tecidos que vestían a familia dos Giraldez, atopados no cuarto principal do Pazo de Oíns:

“-un colchón de Ferlis y un sargon de estopa usados con sus colgaduras de paño verde usadas con dha cama torneada

– una conclusión de seda con una cruz de palo con sus pinturas

– un camisón fino usado

– tres calzones de terciopelo

– otro paño de nieva

– otro de estameña de un mans

– una chupa asolapada de paño

– una bata de Segovia color de pasa

– una casaca de limiste usada

– una chupa de lo mismo con sus mangas de tafetán más que usada

– una gualtrapa con sus tapafundas de terciopelo cubiertas de cabritillo y guanercidas de tercidillo de seda con sus borlas de lo mismo quasi todo ello nuevo.”

Mobres e Menaxe: A calidade das madeira o a aparición de certos elementos na menaxe fan do interior dos pazos un auténtico luxo para o período do que estamos a falar. Alí podemos atopar madeiras nobres ou vidrio como componentes, así como obxectos cuxa utilidade é de nova introducción.

Así, no inventario mencionado dos Guiraldez mostra algunhas pezas de menaxe de gran calidade como:

“- Tres frascos de vidrio

– Dos binageras de lo mismo que sirven para azeite y vinagre

– 4 ginquiras de china y quatro de Talavera y diez escudillas de lo mesmo

– doce vasos de vidrio para el agua y diez de lo mismo para mesa”

Noutro inventario de pazo de Fruzo, señor do Coto de Oíns, en 1677 atopamos a seguinte descripción de partes do seu mobiliario:

“Tres tapiçes, dos panos de vrocaseles; una cama de quatro pilares del usso antiguo con dos barandillas de hierro, un sargon de estopa gruesa; un vufete abierto de Moscovia (…); tres sillas de vaqueta negras, tres taburetes cubiertos de cuero de Moscovia (…), y en dicha sala a espaldas de dicha cama (…) se allo una arca (…) y avriendola (…) se allos dos cobertores de lana de Castilla, uno blanco y otro colorado, dos savanas de lienço con sus puntas al usso antiguo y una colgadura de una cama de pano verde que se compone de quatro cortinas con su cielo que en to(das) hacen cinco pieças con sus alamares y frueco verde pequeño, y es del usso antiguo (…), y (…) un escritorio”.

Outros elementos de refinamento cultural: Ademáis de elementos que distinguen ás familias fidalgas doutros estratos sociais como poden ser o servizo doméstico, a vestimenta ou a alimentación, existen outros elementos que xa manifestan, non só o luxo, senón  un interese pola cultura ou a arte, tales como cadros, libros, etc.

A arte, mostrada a través de cadros ou láminas aparece nos interiores das residencias pacega normalmente cun forte componente relixioso maioritario, aínda que non sempre, coma no caso dos Guiraldez. Así en 1769 describe así unha das salas.

“(…) otros quatro retratos uno de D. Bartolomé Giraldez, D. Luis Giraldez, D. Nicolas Giraldez de Caamaño y el otro de la señora D. Ana Margarita Ordoñez”

Malia, que como diciamos antes, os elementos relixiosos seguen tendo unha grande cabida nos pazos, como tamén mostra este inventario:

“(…) en esta salta también existen 4 cuadros: uno de San Antonio, otro de Cristo con la cruz a cuestas, otro de Santa Rosa y el otro de San Francisco Xavier(…)”

Os libros, a pesares de ser escasos, tamén teñen un oco nos interiores das Pousas e casas do estamento nobiliar, así o reflicte o pazo de Oíns no século XVIII:

“(…) dos libros uno de arte de Bellestaria otro de licia de la discreción”

Se collemos o persoal de Legos do Catastro de Ensenada de 1752 a actividade no campo é maioritaria neste período

Parroquia                     Cabezas de familia   % de labregos

Vila de Arzúa               78                                    53,84

Sta. Mª de Arzúa        64                                    76,56

Burres de Abaixo       52                                    78.84

S. Martiño de Calvos 55                                    78.18

Pantiñobre                   60                                    80

Viñós                             39                                    84,61

Rendal*                          9                                     55,55

Brandeso                      35                                    77,14

Maroxo                          48                                   70,83

Dodro                            44                                    77,27

Figueroa*                     30                                    50

Tronceda                      17                                    76,47

Campo                           39                                   82.05

Totais                             570                                 72,98

*Teñen porcentaxe maior se incluimos os labregos con traballo complementario

O monte xoga un papel fundamental no século XVIII para o campesino arzúan -algo que con cambios todavía materase alomenos ata cen anos depois- non só como recurso para a cabana ganderira, senón tamén para a propia producción agraria.

Esta actividade rexistra unha rotación trienal, no que o barbeito ten desaparecido. Deste esforzo prodúcense fundamentalmente cereais, no que o millo e o centeo levan a palma, seguidos do trigo, completando a dieta alimenticia a avea e as fabas.

Un bo exemplo do que dicimos móstrano as Respostas Xerais do Catastro da Ensenada na Vila de Arzúa para os rendementos agrarios: así un ferrado de labradío de primeira calidade producía no primeiro ano dúas colleitas con 6 ferrados de centeo e outra de nabos; no segundo ano outras dúas de cereal -5 ferrados de millo e 2 de millo miúdo- e no último 5 libras de nabos e liño.

En definitiva, neste período o monte é fundamental na estructura da terra, os cereais son a base alimenticia, co milo e o centeo como maioritarios, e o sistema de cultivo é trienal.

En canto a outra actividade do campo, a gandeiría, teremos que decir que durante o período moderno prodúcese un descenso cuantitativo do números de reses por veciño dende o século XVII. Neste intre, os campesiños disponen de 6,17 reses vacúns por cabeza de familia, o que fai falar ós especialists dunha identificación cos aspirantes a fidalguía no século XVIII. A pesar diso, na centuria seguinte o número de reses de vacún estaría entre 4,82 / 4,73, de aí, que se fala de redistribución equitativa de gando vacún. Este tipo de gando, o vacún, xunto co suído e o ovino son os elexidos maioritariamente polos campesiños de Arzúa.

Publicado en

A Mota, as antigas proteccións

No calendario que publicou o Concello de Arzúa en 2012, figura este interesante texto sobre o santuario da Mota:

A un quilómetro escaso da igrexa de Santo Estevo do Campo, rodeada dunha pequena carballeira está a Capela da Mota. Pequena, de pedra do país e cun abrigo lateral cuberto soportad por columnas redondas, tamén de pedra miúda.

É humilde, con sabor a probreza labradora. Semella coma se, de propósito, fose ese o seu meirande valor, fundirse co monte nunha sinxeleza que transmite harmonía.

Tres santos habitan este templo: San Bartolomé, San Mateo o San Simón.

A San Bartolomé celébranlle romería o vinte e catro de agosto. Moreas de xente acoden a el para que co coitelo-espada de madeira que ten na man lle corte os “lobiños”, tamén chamado bocio, moi abundante nestas terras do interior, escasas en iodo. A operación consiste en pasar un funcionista da romería o coitelo pola gorxa do ofrecido e este deixa unha esmola en cartos ou en especie. Tamén é avogoso para as mulleres de parto, para as treboadas, e protector dos rabaños de animais. Hai un dito que case semella unha oración que resume estes poderes:

“Onte o teu nome sexa nomeado,
no morrerá muller de parto,
nin neno afogado,
nin entrará ningún bicho fero
no teu rabaño”.

Din os máis vellos que nunca un lóstrego nin un pedrazo maligno caeu nesta parrroquia. Abonda con que en día de tronada, o sancristán repenique a campá para que todas as terras onde o seu son sexa oído queden protexidas coma se dun poderoso (escudo) para lóstregos se tratase.

Publicado en

A zanfona en Arzúa. Notas históricas

Grazas a Xelo Iglesias, tivemos a sorte de conversar con Ramon Pinheiro Almuinha en torno á zanfona na nosa comarca de Arzúa.

Ramon Pinheiro Almuinha (Vigo, 1975) é historiador e o director artístico de aCentral Folque, que en novembro de 2024 organizou o XX Festival Internacional “Zona da Zanfona” en Arzúa. Ramon impartiu no marco dese festival a palestra “A zanfona en Arzúa. Notas históricas”.

A zanfona é un instrumento de corda fretada, no que as cordas son fretadas por unha roda, que se acciona mediante unha manivela. Segundo nos conta Ramon, pertence a unha familia de instrumentos cunha orixe netamente europea. O seu uso está documentado en mosteiros e igrexas desde o século XII, primeiro como symphonia ou organistrum, como o representado no Pórtico da Gloria da Catedral de Santiago. Foi instrumento habitual en mans de xograres nas cortes europeas da Baixa Idade Media, con ela acompañaronse as composicións dos trobadores da lírica medieval. O seu emprego erudito caeu en desuso no Renacemento, ficando restrinxido ás prácticas dos cegos ambulantes, ata que foi recuperado en Francia, na corte barroca de Luis XV. Desde finais do século XVIII pasou ás músicas tradicionais de Francia, o Tirol ou Hungría, á vez que na periferia de Europa —norte da Península Ibérica ou Ucrania— sobreviviu como instrumento característico de cegos e ambulantes ata os últimos anos do século XIX e principios do XX.

Segundo o relato de Almuinha, cando ao remate do século XIX folcloristas como Casto Sampedro Folgar ou Faustino Santalices comezan a estudar a música folclórica galega e se ocupan da zanfona, xa como algo desaparecido, identifican Arzúa como un dos lugares nos que historicamente existía un dos escasos talleres especializado na construción deste instrumento.

Unha das aproximadamente oitenta zanfonas ibéricas históricas que se conservan é a chamada “Zanfona do cego de Carelle” (por San Lourenzo de Carelle, en Sobrado dos Monxes) ou “de Arzúa”, que foi mercada por Xosé Fuciños en 1905 ou antes e exhibida durante anos no Museo Terra de Melide. Entre as súas características construtivas hai dúas a destacar:
– tres cuadriláteros concéntricos gravados na tapa

– tres follas talladas no cordeiro, que semellan unha flor de tulipán.

Outras zanfonas históricas das mesmas características xerais que presentan algunha destas marcas construtivas son:

  • a que está no CENTRAD da Deputación de Lugo, procedente de Palas de Rei
  • a que se conserva no museo nacional de Dinamarca desde principios do s. XX
  • a espoliada no 1936 do desaparecido museo de Pías en Mondariz, Pontevedra, e da que só se conservan fotografías.
Zanfona feita en Arzúa que se conserva en Dinamarca

Nesta altura, Almuinha cóntanos doutra zanfona con estas marcas construtivas, que a identifican como arzuá: a que inmortalizou o escultor Isidoro Brocos na súa obra “O cego dos monifates” (barro cocido, 1909, 56x20x28,5 cm). Para esta escultura, conservada no Museo de Belas Artes da Coruña, levantou planos detallados dunha zanfona (que se conservan e foron estudados por José Luis do Pico) nos que se evidencia a adscrición do instrumento ao taller de Arzúa. Isidoro Brocos, natural de Compostela, frecuentou as terras de Arzúa a fins do s. XIX e recolleu nelas cantigas populares.

Escultura de Brocos que reproduce un cego cunha zanfona de Arzúa

Ademais de construír zanfonas, en Arzúa tamén se tocaba este instrumento. A través doutro estudoso (Perfecto Feijoo), cónstanos que no lugar de Sobrado (parroquia da Mella) había un cego zanfonista, do que recolleu polo menos dúas pezas. Unha delas foi rexistrada en 1904 polo propio Perfecto Feijoo para as gravación realizadas pola Cie du Gramophone ao coro Aires d’a Terra de Pontevedra, resultando así que a primeira gravación do mundo dunha zanfona se fixo dun tema recollido en Arzúa.

O remate da conversa levounos a outros intérpretes da nosa comarca, por exemplo, o dúo formado polo cego Pepe Carreira, de Baltar, e o seu lazarillo Ramón da Mella (frautista), que menciona o poeta Antonio de la Iglesia. Este singular dúo de zanfona e frauta talvez sexa o mesmo que documenta Isidoro Brocos nunha carta a Casto Sampedro na que, sen identificar os músicos, se aventura a dicir “yo creo que eran de Arzúa”.

Publicado en

Promocionando Arzúa en 1972 con dous adhesivos

Compartimos hoxe dous adhesivos que, encargados por dous rapaces de Arzúa, en 1972, (Jesús Bendaña e Chicho Vidal) produciu a empresa Serigrafia Gallega (Álvaro Álvarez Blázquez) de Vigo. Unha delas co lema “Arzúa Terra do Queixo” e outra co de “Arzúa Centro da Galiza”. As dúas levaban a lenda “Feiras días 8 e 22”.

Consérvase a carta co presuposto para 500, 1.000 e 2.000 exemplares. A xulgar polas duas letras de cambio que tamén se conservan e que fan un total de 7.584 pesetas, parece que a tirada foi dunhas 500 unidades.

Arzúa, Terra do Queixo. Feiras día 8 e 22. De 5 x 22 cm
Arzúa. Centro da Galiza. Feiras días 8 e 22. 8 x 10,5 cm
Carta co presuposto
Unha das duas letras de cambio coas que se pagaron os adhesivos
Publicado en

Discurso do alcalde Juan M. Vidal García na súa toma de posesión

O 24 de decembro de 1932, tras a renuncia de Jesús Vilas Lamas ao cargo de alcalde de Arzúa por motivos de saúde, a corporación por aclamación nomeu como sustituto a Don Juan M. Vidal García. Tras advertir o secretario, José Ramón Bescos y Pérez, que a votación debía ser secreta, votouse e don Juan M. Vidal obtivo doce votos a favor e unha papeleta en branco (¿a súa?). Ese mesmo día, o recén nomeado alcalde dirixeuse ao vecindario nestes termos:

Al vecindario de este municipio:

Al tomar posesión de la Alcaldía, me creo en el deber de hacer un llamamiento a todos los vecinos de este municipio, solicitando su apoyo para el mejor acierto en mi gestión. Es mi propósito y está en mi ánimo, hacer labor progresiva en beneficio de los intereses tanto de la parte rural como de la villa, creando servicios o mejorándolos, y dotando al municipio de todas cuantas mejoras permitan las posibilidades presupuestarias, atendiendo preferentemente aquellas que sean de una mayor urgencia.

Excuso enunciar que todo vecino, que así como tiene deberes que cumplir le asisten también derechos que ejercitar, cuando éstos tengan relación con esta Alcaldía, pueden, con la libertad que las Leyes de la Republíca otorgan a todos los ciudadanos, acudir a esta Presidencia, en la seguridad de que habrán de encontrar justicia, dentro del mandato y atribuciones del cargo.

Laborar por el bien común, ya que con ello se tiende al bienestar de la humanidad, es deber de todo buen ciudadano. Por ello encarezco al vecindario que, dejando aparte las pequeñas diferencias que pudieran existir entre los que nos vemos obligados a una constante convivencia, procure que, sin humillaciones ni rencores para nadie, se depongan determinadas actitudes, en bien y para la tranquilidad de este honrado vecindario, dando así la nota simpática de que al fin todos somos hermanos cuando del bien de Arzúa se trata.

Así los espera de la cultura y laboriosidad del vecindario de Arzúa vuestro Alcalde.

Juan Vidal

Monumento a Juan M. Vidal na praza da Vila (foto: wikipedia)

Este alcalde, que empezou o seu mandato chamando a que os arzuáns deixaran a un lado as súas diferencias, tras o golpe de estado do 1936 foi detido e asesinado en Compostela. A súa viuva Alicia Viaño foi desterrada a Astorga e retirouselle a licenza para comercializar apeiros.

Publicado en

Sermón do coengo Santiago Pastoriza en Arzúa no 1831

Hoxe compartimos o “Sermón que en la solemnísima función de la bendición de bandera del batallón de voluntarios Realistas de la villa de Arzúa y pueblos de su partido predicó el 30 de mayo de 1831 el doctor D. Santiago Pastoriza, Taboada y Martinez, Canonigo de la Santa Apostólica y Metropolitana Iglesia de Santiago, condecorado por S.M. con el escudo de fidelidad y natural de la misma Villa“. Deste sermón, podemos extraer algúns datos interesantes:

  • Houbo un batallón de voluntarios realistas, composto por máis de 600 homes “ricamente equipados e uniformados”. Os seus integrantes, ademáis da vila de Arzúa que lle daba nome, proviñan de Maroxo, Melide e outros lugares das diócesis de Lugo e Mondoñedo.
  • O 30 de maio de 1831 Francisco María de Gorostidi (coengo e capelán do batallón realista de Compostela), bendixo a súa bandeira en representación do Arzobispo nunha ceremonia na que predicou o crego arzúan Santiago Pastoriza,
  • Que o concello de Arzúa significouse naquela época como realista, escribindo nos anos 1812, 1813 e 1814 cartas ao Goberno e as cortes en defensa do tribunal da inquisición, dos diezmos, dos regulares e dos dereitos dinásticos de Fernando VII,
  • En febreiro de 1814, con ocasión dun incidente cos diputados La Reyna e Conde de Vigo sostivo os dereitos da monarquía,
  • O 8 de febreiro de 1823 Arzúa foi pioneira na reivindicación dos dereitos dinásticos de Fernando VII, no contexto da Guerra Realista
  • O predicador identifica a nosa Arzúa coa Araduca de Ptolomeo, e refírese aos arzuáns como “araducanos”,
  • Na noite do 19 ao 20 de marzo de 1823 houbo un enfrentamento en Arzúa entre soldados constitucionais e realistas (a partida da Mota, dirixida por José Ramos) que provocou o derrubamento da torre vella da igrexa,
  • Don Gregorio Pastoriza y Taboada, procurador xeral da vila e concello de Arzúa (xa falecido no 1831, cando se leu o sermón) foi para o predicador un heroi nos primeiros momentos da invasión francesa,
  • O capelán do batallón foi don Andrés Prado e Losada, cura párroco de Boimorto.
  • No sermón estaba presente Andrea Gil, viuva de Pedro Villar, falecido nun combate na vila de Arzúa.

Citamos a continuación o resumo publicado o 25 de xullo de 1935 no xornal “El Compostelano” e que redactou Eduardo Lence Santar y Guitián.

Después del exordio, en las primeras páginas lanza un canto a Arzúa y a los voluntarios Realistas.

Dice, entre otras particularidades, que Arzúa “fue siempre grande, sin ceder a pueblo alguno de la península, no sólo en el celo y defensa de nuestra religion santa, sino en el amor y la lealtad y obediencia a sus reyes y soberanos. Diganlo sino los frecuentes escritos y enérgicas representaciones que en los años 1812, 13 y 14, viendo vulnerados los sagrados cánones y nuestra legislatura, dirigió al seno del Gobierno y de las Cortes en defensa del Tribunal de la Fe, de los diezmos, de los regulares, y en sostener y vindicar los derechos de S.M. cuando lo ocurrido en Febrero de 1814 con los diputados de La Reina y Conde de Vigo.

Leánse los más acreditados periódicos de la Nación y en los números 12 y 14 de “El Exacto Correo”, 80 de “El Sentato”, 97 de “La Estafeta” y 113 de “El Procurador”, no sólo hallaréis allí mucho más de los que llevo insinuado, sino ciertas notas y observaciones que se hacen el más glorioso timbre y blasón de esta memorable Villa y sus habitates”.

Más adelante exclama: “Quien sino Arzúa dió el primer grito por los derechos legícimos de S.M. el 8 de Febrero de 1823, resonando ya su eco el día siguiente en casi toda Galicia, con tal sorpresa e indecible júbilo de todos los amantes del Rey de la Nación”.”¿Quienes fueron sino los guerrillereos y Realistas de la montaña, hijos de esta misma villa y sus inmediaciones, que do sdías después, al mando de aquel héroe, tan joven como valiente (1), hubieran arrollado entermente a los constitucionales en la reñida y sangrienta acción del puente Castro, a no haber quedado tendido en el campo de batalla este caudillo de su pueblo, con la misma gloria que Judas Macabeo y sus hermanos? ¿Y que diré también de lo ocurrido aquí mismo y e estas mismas calles, la noche del 19 al 20 de Marzo del mismo año, donde doce hombres, con su Comandante (2) y un subalterno (3), de la intrépida partida de la Mota hicieron rendir las armas a discreción a veinte y tanto soldados constitucionales con su oficial, persiguiendo y batiendo acto continuo, con igual denuedo y bizarría en las alturas de la Castañeda y puente Revadiso las tropas revolucionarias que de Mellid venían en su ayuda y socorro, y que después en gran número volvieron de noche sólo a vengarse de las campañas que hicieron pedazos.”

En una nota de la pág. 13 dice que Ptolomeo, en el libro 8º de su Geografía Universal habla de “Araduca”, vulgo Arzúa.

En otra, de la página anterior, se dice que bendijo la bandera del Batallón de Voluntarios, en nombre del Excmo. Sr. Arzobispo D. Fr. Rafael de Vélez, D. Francisco María de Gorostidi, canónico, cardenal y capellán del Batallón de Voluntarios Realistas de Santiago, y uno de los guerrilleros que en la última revolución más persiguieron , dentro y fuera de su país (Guipúzcua), a los enemigos del Altar y del Trono.

Gallego de corazón, el Dr. Pastoriza, en las páginas 21-22, manifiesta: “Pero, ¡oh Galicia, Galicia! ¿Que diré de ti después de haber resonado el eco de tu nombradía hasta más allá de la cumbre del honor y el estruendo de tus victoriosas armas hasta los ángunlos más recónditos del mundo civilizado? Tú, que hiciste revivir el espíritu militar en toda Europa, y concebir en los gabinetes humillados por la tiranía, las más lisonjeras esperanzas de recobrar tu antiguo lustre y esplendor: tú, que al filo de tus alfanjes, aunque arrinconados llenos de orín, viste caer a tus pies el resto de los vencedores de Austerliz, Jena y Marengo: Tú, que con la nueva táctica de tus brigans hiciste retrocedde de tu presencia y aun llenar de pavura al mismo coloso Bonaparte, sin perdonar desde tus guaridas y emboscadas, a sus tan decantadas águilas del Norte: Tú, que en cinco meses sacudiste el yugo de tu esclavitud en el Puente Sampayo, y ayudaste con tanta gloria a sacudir el de toda la Península en el Vidasoa: Tú, en fin, tan engradecida, tan encumbrada y tan llena de timbres, blasones y trofeos, ¿cómo no te estremeces al ver la desvergüenza y osadia con que un puñado de salteadores te insultan y vilipendian, tratando de comprometer tu envidiable tranquilidad y sosiego?”

En la página 29 dedica un recuerdo al valiente D. Gregorio Pastoriza y Taboada, diputado, procurador general de la villa y concejo de Arzúa, quien, en los primeros momentos de la invasión francesa, expusiera con tanto celo su vida.

|Sermón completo
Publicado en

Cando o cura de Arzúa se queixou ao Gobernador Civil

No arquivo do Reino de Galicia (Refª ES.GA.15030.ARG/1.3.2.10.1.2.10.1.9.37.//32534-19) consérvase un documento datado o 3 de xullo de 1937, co título “Denuncia formulada por José María Escudeiro, cura de Arzúa, sobre os cánticos que veciños lle dán fóra da casa reitoral e outros feitos que se producen nesa vila.” Reproducimos un fragmento dese documento, e ao final enlazamos o documento completo:

Excmo. Sr. Gobernador Civil de la provincia de la Coruña.

El que suscribe, Cura de la parroquia de Santiago de la Villa de Arzúa, atentamente pone en su conocimiento los hechos siguientes:

Un vecino de la parroquia de Lema, José Curros López, vino varias veces a gritar, y lo hizo el tiempo que quiso, de noche, diciendo que el Cura, que suscribe, era un ladrón y otras frases por el estilo. Parece que aquí en la villa lo emborracharon y le mandaron hacer lo que hizo.

En la semana de Carnavales los vecinos de esta Villa, Manuel e Ignacio López Viñas, Ricardo Valiño Boo y algunos más, después de permanecer hasta la madrugada en el café de esta Villa del que es propietario, o por lo menos de esta Villa del que es propietario, o por lo menos está al frente de él, Carlos Mosteiro Aller, salen de él y delante de la Casa Rectoral, eran las cuatro de la mañana, y donde vive el que suscribe, canta con las música del himno de Riego: “Si los curas y frailes supieran, la paliza que van a llevar, etc.” y luego este: “O Cura cando vai fora, deixalle dito á criada, veña tarde veña cedo, deitate na miña cama.”, etc.

Este café permanece abierto con mucha frecuencia hasta la madrugada donde se blasfema, se pronuncian otras palabras soeces y más, siendo escándalo para la gente joven y niños, al igual que de perversión. Como el escándalo que, entre otros, dieron, pocos días después del anterior, un grupo de individuos que después de emborracharse salieron a la calle vociferando y blasfemando, llegando a pelearse entre ellos.

|Documento de tres páxinas coa denuncia completa

Publicado en

As películas proxectadas no “Cine Arzúa” da Empresa Fuentes nos anos 1955 e 1956

Según lemos no libro de Armando Cascón “Arzúa na memoria, espello histórico dunha terra” (Deputación da Coruña, 2005, ISBN 84-9812-018-7) José Fuentes Colmeiro inaugurou o Cine Arzúa o 19 de marzo de 1954 coa proxección da película “El Judas”. O operario era Alfonso Vázquez e o proxector xa estaba adaptado ao sistema Cinemascope.

Imaxe da porta do cine publicada en Arzúa na memoria, páxina 148

Grazas a que Juan do Serrano (Juan Rodríguez Cascón) gardaba as entradas cando ia o cine, aos seus 21 anos, anotando polo reverso a data, a película que botaban e algún detalle máis (NO-DO que se emitía, festas que se celebraban…) contamos hoxe cunha lista de 65 películas proxectadas no “Cine Arzúa”, da “Empresa Fuentes”, situado na Avenida de Lugo 17, xunto coa “Cafetería Cuki”.

Cabe destacar que, o reverso da entrada para ver “El hombre en las tinieblas”, temos unha evidencia da primeira etapa da Festa dos Botes.

O 16 de outubro de 1955 celebrouse a moi arzuá Festa dos Botes, según anotou Juan

Aquí vai a lista de 65 das películas que se viron en Arzúa naqueles tempos. Grazas a súa filla Belén por compartila con arzua.net.

  • 29/05/1955, Lola la piconera, 11:00
  • 02/06/1955, Sucedió en la 5ª avenida, 10:30
  • 05/06/1955, Dos tipos de cuidado, 8:30
  • 08/06/1955, La hermana San sulpicio, 6:30
  • 10/06/1955, Gloria Mairena, 11:00, Festas Corpus
  • 16/06/1955, Mil ojos tiene la noche, 10:30
  • 19/06/1955, El alcalde de Zalamea, 8:30
  • 22/06/1955, El bombero atómico, 16:00
  • 29/06/1955, Mentira latente, 11:00
  • 26/06/1955, Diez Valientes, 8:30, San Payo
  • 03/07/1955, De mujer a mujer, 11:00
  • 08/07/1955, Amor maldito, 11:00
  • 10/07/1955, Don Juan, 11:00
  • 12/07/1955, No basta ser charro, 11:00, Pro Festas do Carme
  • 18/07/1955, Los ojos dejan huellas, 8:30, Festa do Carme
Os arzuáns que foron ao cine viron “Los ojos dejan huellas” no Carme de 1955
  • 22/07/1955, Fuego en la sangre, 11:00
  • 24/07/1955, Bienvenido Mister Marshall, 8:30
  • 02/07/1955, Cita a las 11, 11:00, estropeouse a máquina o domingo
  • 08/08/1955, Los hijos de nadie, 11:00, non houbo luz o domingo
  • 14/07/1955, El padre de la novia, 8:30
  • 21/08/1955, El padre es abuelo, 8:30
  • 28/08/1955, Spartaco, 8:30
  • 04/09/1955, La isla del tesoro, 11:30, No-do 634 A
Dous fotogramas do No-Do emitido en Arzúa o 04/09/1955
  • 08/09/1955, Tarzán y la cazadora, 11:00
  • 18/09/1955, Él y su enemiga, 8:30, No-Do 636 A
  • 25/09/1955, El pescador de coplas, 11:00, No-do 637 A
  • 02/10/1955, Corea hora 0, 8:30, No-do 633 A
  • 08/10/1955, Androcles y el león, 11:10, Fonte Santa
  • 16/10/1955, El hombre en las tinieblas, 8:30, Festa dos botes, nodo 640 A
  • 23/10/1955, El hijo de Robin de los bosques, 11:00, No-do 641 A
  • 28/10/1955, Buenos días señor elefante, 10:30
  • 01/11/1955, Faldas a Bordo, 7:00, No-do 642
  • 06/09/1955, Drama en presidio, 7:00, No-do 643-A
  • 08/11/1955, Los sobrinos del zorro, 6:00, No-do 643-A
  • 13/11/1955, Esposa último modelo, 11:00, No-do 644
  • 20/11/1955, Marihuana, 10:00, No-do 465
  • 22/11/1955, La ilusión rota, 10:00
  • 24/09/1955, Asi es Madrid, 7:00, Nodo 641-A
  • 04/12/1955, Huyendo de sí mismo, 10:00
  • 08/12/1955, Casado y con dos suegras, 10:00
  • 11/12/1955, Cantar y no llorar, 7:00, Nodo 648-A
  • 18/12/1955, La leyenda de Genoveva, 7:00, Nodo 649-A
“La leyenda de Genoveva”, proxectada co No-Do 649-A o 18/12/1955
  • 25/12/1955, Mister Dening Asesino, 10:00, Nodo 650-A
  • 01/01/1956, Reclutas, 7:00, Nodo 651-A
  • 06/01/1956, Vuelven de la guerra, 7:00, Nodo 652-A
  • 08/01/1956, Garú – Garú, 10:00, Nodo 652-A
  • 15/01/1956, Carrusel napolitano, 7:00, Nodo 653-A
  • 22/01/1956, Aeropuerto, 10:00, Nodo 654-A
  • 29/01/1956, La pareja invisible, 10:00, Nodo 655-A
  • 02/02/1956, El diamante del Maharaja, 10:00 Candeas
  • 05/02/1956, Aventuras del Barbero de Sevilla, 10:00, Nodo 656-A
  • 08/02/1956, Una noche en el tabarín, 10:00
  • 12/02/1956, Los últimos días de Pompeya, 7:00, Antroido Nodo 657 -A
  • 14/02/1956, Especialista en señoras, 10:00, Nodo 657-A
  • 19/02/1956, Gitana tenias que ser, 7:00, Nodo 658-A
  • 22/02/1956, La estocada de Lagardere, 10:00, Modo 658-A
  • 26/02/1956, Reportaje, 10:15, Nodo 659
  • 01/03/1956, Ua mujer sin cabeza, 10:00
  • 04/03/1956, Un día perdido, 8:00
  • 08/03/1956, Ana, 10:00, Nodo 661-A
  • 11/03/1956, La carabela de la ilusión, 10:30
  • 18/03/1956, La señora de Fátima, 8:00
  • 22/03/1956, Gran hotel (Cantinflas), 4:00
  • 29/05/1960, La ronda del diamante, 11:00, Nodo 881-B
  • 19/05/1960, Más allá del sacrificio, 11:00
Publicado en

Os primeiros 10 carteis da Festa do Queixo

Xuntamos aquí os carteis anunciadores da Festa do Queixo, nas suas primeiras 10 edicións (dende 1976 a 1985).

I Festa do Queixo, 1976
I Festa do Queixo, 1976

O cartel da primeira festa foi obra de Sagrario Bendaña e estivo inspirado nun cadro que estaba exposto no antigo café da Castro (Rua Ramón Franco 6)

II Festa do Queixo, 1977
II Festa do Queixo, 1977

Deseñado por Jose M. Lopez Vázquez.

III Festa do Queixo, 1978
III Festa do Queixo, 1978

Pola páxina 31 do xornal La Voz de Galicia do 28 de decembro de 1977, sabemos que este cartel de 1978 foi elexido por votación popular o 6 de xaneiro de 1978 e que o premio consistiu en 5.000 pesetas.

IV Festa do Queixo, 1979
IV Festa do Queixo, 1979

Elexido por votación popular o día 6 de xaneiro de 1979 e premiado con 5.000 pesetas (La Voz de Galicia, 12 de novembro de 1978, páxina 41)

V Festa do Queixo, 1980
V Festa do Queixo, 1980

O premio era esta vez de 15.000 pesetas para o primeiro clasificado da votación popular do día de reises, e houbo outros para todos os participantes. Ademáis fíxose un concurso para nenos e nenas, con un primeiro premio de 3.000 pesetas e lotes de libros e suscripcións a revista Vagalume para os tres primeiros clasificados. Tamén se fixo un concurso de fotografía baixo o lema “Escenas da V Festa do Queixo”, tal e como recolle a páxina 29 do xornal La Voz de Galicia do 18 de novembro de 1979.

Según escribiu Luis Peteiro na páxina 41 de La Voz de Galicia do 19 de febreiro de 1980, na “Mostra do cartel” presentaronse 30 obras de adultos e 35 de nenos, resultando gañador por votación popular David Ouso de Lugo na categoría de adultos e Carlos Mariño na categoría de nenos.

VI Festa do Queixo, 1981
VI Festa do Queixo, 1981

Premio de 15.000 pesetas e elección por votación popular o día de reises (La Voz de Galicia, páxina 45 do 22 de novembro de 1980)

VII Festa do Queixo, 1982
VII Festa do Queixo, 1982

Votouse na praza da vila o mellor cartel o día 6 de xaneiro pola mañán, cun premio de 15.000 pesetas para o primeiro, e outro de 10.000 para o segundo (La Voz de Galicia, páxina 40, 2 de decembro de 1981)

VIII Festa do Queixo, 1983
VIII Festa do Queixo, 1983

Os carteis expuxeronse na praza da vila o día 6 de xaneiro, e por votación popular deuse un primeiro premio de 10.000 pesetas. Un xurado outorgou o segundo premio tamén de 10.000 pesetas (La Voz de Galicia, 24 de decembro de 1982, páxina 57).

O gañador do primeiro premio foi Anxo Iglesias Gómez (Xelo) e do segundo Xosé Camoxo Rodríguez, de Santiago (La Voz de Galicia, 14 de xaneiro de 1983, páxina 36).

IX Festa do Queixo, 1984
IX Festa do Queixo, 1984

Un xurado presidido polo alcalde don Jesús García Vázquez, o director do instituto de BUP (Uxío Barreiro Pérez), un estudante (Xan Carlos Tato Agra), o artista Gonzalo Velasco Vieiro, o cofundador da festa Miguel Castro Agra, o secretario do Concello Xan Colmenares López-Soldado e Pilar García Montero da Comisión de Festas decidiu os gañadores dese ano: Angel García Fernández, de O Grove primeiro premio, Xurxo Alonso García de Vilagarcía de Arousa segundo premio e Francisco Longueira Fernández de Carballo terceiro premio . Os carteis presentados a concurso foron expostos o día de Reices na praza para elexir o cartel máis popular. (La Voz de Galicia, 22 de decembro de 1983, páxina 41 e 7 de xaneiro de 1984 páxina 24)

X Festa do Queixo, 1985
X Festa do Queixo, 1985

Os premios deste ano foron de trinta, vinte e dez mil pesetas e fíxose a selección por votación popular o día 6 de xaneiro. (La Voz de Galicia, 7 de decembro de 1984, páxina 14). Foron os gañadores Xurxo Alonso, de Vilagarcía (premio de 30.000 pesetas), Alberto García Pintos de Santiago (20.000 pesetas) e Santiago Rivas Fraga de Santiago (tamén 20.000 pesetas) contou La Voz de Galicia o 9 de xaneiro do 1985 na páxina 19.