O 20 de marzo de 1927, a revista ilustrada “Vida Gallega”, no seu número 335 publicou a fotografía que compartimos con este pe de foto:
Arzúa – Comisión que fue a la Coruña con objeto de gestionar la conservación del juzgado de aquel partido.
A mesma fotografía figura noutro recorte de prensa que recolle Armando Cascón na páxina 111 do seu libro “Arzúa na memoria. Espello histórico dunha terra”, editado pola Deputación da Coruña en 2005 (ISBN 8498129187). Descoñecemos en que xornal se publicou. Reproducimos o texto que acompañou á foto nesta ocasión:
AYUNTAMIENTO DE LA CORUÑA UNA NUMEROSA COMISIÓN DE ARZÚA
La numerosa y distinguida comisión de Arzúa, que ayer estuvo en esta ciudad gestionando que no sea suprimido aquel Juzgado de primera instancia.
Estuvo ayer en La Coruña una nutridísima y prestigiosa comisión de fuerzas vivas de Arzúa, con el fin de recabar de las principales autoridades su apoyo y protección para el logro de legítimas aspiraciones, cuya importancia huelga encarecer.
Háblase estos días en la laboriosa villa de la supresión del Juzgado de primera instancia de aquel partido. Ello ha producido allí un espontáneo movimiento de disgusto, que ha puesto en guardia a las fuerzas vivas del pueblo para evitar en los posible tan enorme perjuicio.
La nutridísima comisión que ayer estuvo en La Coruña la componían miembros tan valiosos y significados como el alcalde, don Emilio Piñeiro, quien además representa en Arzúa al importante rotativo madrileño “La Nación”; el diputado provincial don José Salgado Codesido, que además es miembro de la Unión Patriótica provincial; el prestigioso farmaceútico y presidente de aquella patriótica entidad don Pastor García Varela; los respetables curas de Arzúa y Boente don José Brandariz y don Domingo Louzao; los procuradores don Manuel Villar y don Jesús Rodríguez Pintor; el juez municipal de El Pino y cabo del Somatén de la expresada villa, don Antonio García; médico don Alfonso Saavedra; secretario del Juzgado municipal, don Jesús Rodríguez Ramos, concejal don Jesús Vila, y los prestigiosos comerciantes don Benjamín Salgado, don Ricardo Costoya, don Federico Nogueira, don Juan Vidal, don Antonio Varela, don José Rivas y don Manuel Lamas, además de otras personalidades de arraigo en aquella comarca.
La aludida comisión visitó al dignísimo gobernador civil, señor Pérez y García Argüelles, quien recibió a los comisionistas con la afabilidad y deferencia en el características, escuchando atentamente las explicaciones de los visitantes, prometiendo apoyarlas cerca del Gobierno.
Visitó también la comisión de referencia al probo presidente de la Audiencia Territorial señor Alcón, ante quienes expresaron aquellos los deseos del vecindario de Arzúa y su partido, para que se mantenga no solo el funcionamiento del Juzgado de primera instancia, sino también la capitalidad que, según parece, trata de arrebatársele, olvidando las circunstancias a que por su situación tiene preferente derecho.
Además de los escritos presentados ante el señor Alcón por el Ayuntamiento de Arzúa, figuran las certificaciones de los distintos párrocos de aquel partido, quienes se suma con su firma y sello parroquial a los acuerdos adoptados por los respectivos plenos municipales, además de otro escrito muy expresivo del vecindario, pidiendo el mantenimiento del repetido Juzgado.
Hacemos muy fervientes votos por que el Gobierno deje las cosas en el mismo estado actual
No número 487 da publicación “Vida Gallega: ilustración regional” publicado o 10 de xuño de 1931, na sección “Contos d’o Turreiro” Avelino Rodríguez Elías recolle un conto escrito en galego, que non ten desperdicio:
Co monopolio dos trasportes mecánicos por carreteira acabaronse as competencias, hastra qu, o Goberno da Repúbrica ordenou de darlle unha volta, consentindo outra vez as loitas an’tras empresas pra ben do púbrico.
Por maís qu’o púbrico ven ser, no fin de contas, quen paga os vidros esnaquizados.
¿Que non? Pois ehi vos vai unha historia antiga.
Foi polos derradeiros anos do século pasado, na´quil tempo das delixencias, que non sei por qué ll’habían chamar así, pois a verdá é que non había cousa menos delixente.
Dende Santiago hastra Lugo faguía servizo unha delixencia d’isas, e como non tiña quen lle fora a man, cobraba por viaxeiro e maís por bulto o que lle da’ba gana.
A empresa gañaba diñeiro coma terra.
Maís non hai cousa que desperte a cobiza d’uns com’as ganancias d’outros, e á empresa do conto logo lle saleu un competidor.
Foi éste outra empresa que puxo unha delíxencia na mesma liña.
A empresa vella coidou que ll’iba ser fácil arredar do seu camiño a empresa nova, y-encomenzou por rebaixal-os prezos.
A empresa nova fix’o mesmo.
A vella tornou a rebaixar.
A nova inda puxo os prezos maís de rastro. Pol-las vistas tiña cartos d’abondo para mantel’a competencia.
Chegou a vella a pol-o asento a dous reas e os bultos a rial.
Mais á nova non ll’importou: puxo o asento a rial e os bultos de valde.
A vella levou cada viaxeiro por un cadelo.
A nova, compretamente gratis.
Coma non era pusibre rebaixar máis, a vella tornou a faguelo-o mesmo.
D’aquela a nova xa non lle abondou leval-os viaxeiros de valde, senón que enriba. inda lles deu chiculate, cando chegaban a Arzúa.
A vella tivo que dar chicolate con bizcoitos, pra non quedar por debaixo.
Xa non quedaba máis que faguer.
Destonces os da empresa nova foron ver ós da vella, e dixeronlle: – Xa viron vostedes que nós non estamos dispostos a non nos deixar vencer. – Nosoutros tampouco – responderos os contrarios, – Máis isto non debe seguir, porque’estamos faguendo o primo tanto vostedes como nosoutros. – Iso nin que decir ten. – Pois logo debíamos enterdernos. -Alá vostedes. -¿Mais vostedes estarían dispostos a chegar a un entendemento? -Según. -Axuntando as duas empresas. -Pensarémol-o -Pois pénseno.
Vaia se o pensaron, porque a cousa ben merecía que botasen contas.
Total, que s’axuntaron as duas empresas, puxeron os prezos que lles deu a gana; e os que tiveron que coller dimpois aquílas delixencias, non soyo pagaron o asento, senón tamen o chiculate e mail-os bizcoitos qu’engoliran os viaxeiros anteriores.