Cruceiro – arzua.net

01/01/198728/06/2025

Santa María de Arzúa na guía de Aurelio Cacheda

Compartimos o que escribeu Eduardo Aurelio Cacheda Vigide na guía turística “Arzúa no Camiño de Santiago” publicada por Everest en duas versións (castelán 1987, galego 1988). O ISBN da versión galega é o 84-241-9921-9

Seguindo a estrada que vai ata Boimorto, e unida á vila de Arzúa, atópase esta parroquia que está formada polos seguintes lugares: Bosende, Capelán, Foxado, Fonte, Fonxe, Fraga, Igrexa, Outeiro, Pazo, Piñeiral, Quenlla, Rascados, Reboredo, Ribadiso, San Salvador, Seixas e Viso.

A igrexa parroquial é do século XIX, cunha curiosa traslación da espadana sobre un muro plano á cabeceira do edificio. O seu estilo non ten maior interese e é o normal para este tipo de edificacións da época.

Moi preto da igrexa, dentro do campo destinado ás festas populares, hai un cruceiro de granito do século XIX e XX que foi transladado aquí doutro lugar. Consta dunha base de catro chanzos, pé sinxelo e vara de sección cadrada con arestas matadas. Tanto o capitel coma a cruz non casan coa vara e son anteriores. O capitel é de cesta con cabezas de querubíns no centro de cada cara. A cruz é árborea co Crucificado morto e a Virxe das Dores.

No lugar de Bosende hai outros dous cruceiros de cimento que sustituiron recentemente a outros de madeira. Un destes cruceiros, asentado sobre un pedestal rectangular, nunhas brañas próximas ao lugar, lembra o lugar onde, segundo a tradición, “apareceu” Santa Mariña. O outro cruceiro, situado case enfrente da capela na que se venera á Santa, lembra o “milagre” da Santa, que ó face-lo seu peso insoportable para os que a querían transladar á igrexa parroquial foi interpretado como a súa vontade de ser venerada no lugar de Bosende, onde se edificou o actual santuario. A súa festa celébrase o domingo seguinte ó día 18 de xullo e a ela acode gran cantidade de devotos en busca da protección da Santa contra as mordedelas das cobras.

No lugar do Viso hai outro cruceiro de granito, onde o coengo García Fuente quixo edificar unha capela. A asociación de veciños de Santa María, para honras este monumentos artísticos e relixiosos, existentes con tanta abundancia na súa demarcación, parece que tomou o nome de “Cruceiro” para denominala.

01/01/198703/01/2024

Calvos de Sobrecamiño, San Martiño na guía de Everest

A guía que publicou Everest no ano 1987 “Arzúa no camiño de Santiago”, adica un breve comentario a cada unha das parroquias do concello. Hoxe reproducimos o que dí sobre Calvos de Sobrecamiño (páxina 88):

O seu nome de “Sobrecamiño” é unha clara alusión ó Camiño de Santiago, na beira do cal está situada esta parroquia, a poucos quilometros de Arzúa. Os seus lugares máis importantes son os de Calvos, Codeseira, Fontesagrada, Igrexa, Mañas, Muiños, Orxal, Pena, Sebio, Sesar, Soutullo, Torre, Tras do Río e Xibeirós.

A igrexa parroquial, do século XVIII representa unha interesante arquitectura, na que se combinan elementos de cantería de granito e cachotería de pedra pizarrosa, habilmente moldurada. Na fachada principal unha porta con orellas, fornelo con vieira e remate da espadana de granito con pináculos.

Do seu retablo maior queda a imaxe da Asunción, de grande interese. Nas capelas laterais hai dous importantes e fermosos retablos, de estilo rococó, con moitos elementos do barroco de placas; decoración moi abundante nos seus entaboamentos e estípites. Destaca a harmoniosa arquitectura que se logrou no conxunto do sagrario co expositor. Son do século XVIII e dunha calidade moi superior ó común nas igrexas rurais.

No lugar do Orxal hai unha casa señorial do século XVII, da que se conserva a capela, rodeada dunha extensa finca agrícola. Este pazo pertenceu á familia Llamas, da que ainda existe o escudo entre os restos do pazo.

Frente á capela do pazo hai un cruceiro de pedra granito asentado sobre unha base de tres chanzos, con pé piramidal, vara de 2,20 m de altura, que é de sección cadrada con arestas matadas. O capital é de cesta con querubíns en cada unha das súas caras. A cruz florenzada posúe as imaxes do crucificado e da Virxe Dolorosa.

10/06/198927/09/2022

O cruceiro de Santa María nun artigo de La Voz de Galicia

O sábado 10 de xuño do ano 1989, na súa sección “Galicia”, baixo o epígrafe “Cruceiros”, publicouse un artigo e unha ilustración de José María Laredo Verdejo relativos ao cruceiro de Santa María. Este é o seu contido literal:

Numerosos cruceiros señalaban el Camino de Santiago guiando al peregrino en su andar y ayudándole, al menos espiritualmente, entre los peligros que en épocas pasadas suponía recorrer aquellas rutas; eran senderos y corredoiras intrasitables, muy diferentes de las carreteras actuales. Recordemos que hasta avanzado el siglo XVIII no se inicio la contrucción de la Nacional VI y hasta entonces era realmente una aventura llegar a Galicia, y aventura muy difícil, por cierto. Tanto la legendaria Cruz-Caroli, creada por Carlomagno, como la Cruz de Ferro en el Bierzo eran cruces de camino. El cruceiro que hoy presentamos puede ser uno de ellos.
En el centro de Arzúa, cruce de caminos y lugar de gran importancia histórica en el de Santiago, está indicada la dirección a Betanzos y La Coruña. A poca distancia y sobre esta carretera se encuentra la iglesia parroquial de Santa María, a la izquierda. Al otro lado, a la derecha y en una explanada de vias de arreglo y ajardinado, vemos un cruceiro llamativo y bien situado pero.. que únicamente conserva del original la cruz y su capitel.
Encomiable es la labor de creación de su alta plataforma de cuatro pisos y pedestal, todo de buen granito blanco, de su columna bien trabajada, aunque resulte corta de altura, y la amplitud del terreno que a lucirlo se destinó, pero es triste pensar que en lo desaparecido, en su base y fuste antiguos. Decir que lo nuevo le sienta a su cruz como un par de pistolas a un fraile no sería exagerado, aunque también es cierto que más vale algo que nada.
La cruz y el capitel, de piedra oscurecida por los siglos, son clásicos y bellos, muy tradicionales. Su decoración y formas denotan gran antigüedad y la obra en sí tiene la importancia de ser uno de los escasos cruceiros que aún duran en este ayuntamiento coruñés. Sólo recordamos el cercano de Rendal, ya comentado desde esta columnas.

01/01/198720/06/2021

Boente na guía de Everest “Arzúa no Camiño de Santiago”

Reproducimos o texto adicado a Boente, publicado nas páxinas 78 e 79 do libro “Arzúa no camiño de Santiago”, con ISBN 8424199219, escrito por Eduardo Aurelio Cacheda Vigide e publicado polo Concello de Arzúa e Everest no 1987:

Boente, Santiago
Agrupando case toda a súa poboación nos lugares de Boente de Arriba e Boente de Abaixo, con algúns núcleos máis pequenos en Martulo, Outeiro, Pazos e Peroxa, entre Melide e Arzúa, seguindo a estrada de Santiago está a parroquia de Boente.
Sobre o mesmo Camiño de Santiago, a súa igrexa paroquial do século XX foi edificada no mesmo lugar e cos restos dunha igrexa románica do século XII previamente derrubada para construí-la actual. Da igrexa románica quedan dous interesantes capiteis incrustados no exterior do muro plano da cabeceira do edificio actual.
Da antiga igrexa gárdanse certas imaxes de indubidable valor; un Santiago peregrino entronizado, derivación da imaxen pétrea do altar maior da Catedral de Santiago, obra dos principios do século XIX; unha Virxe do Carme e un San Roque, ámbolos dous do século XVIII; a imaxe de San Silvestre é de raíces góticas, dunha arte moi popular e dunha difícil datación cronolóxica.
Case enfrente da igrexa, á outra beira da estrada xeral, hai un cruceiro e unha fonte de granito do século XIX que derivan dos tipos compostelanos. A fonte (da Nosa Señora da Saleta) foi lamentablemente alterada na súa zona central cunha obra de cimento e lousa de mármore branco. O cruceiro ten a base enterrada, pé de fortes chanfráns, vara de arestas matadas e cruz florenzada sen Crucificado.
No lugar de Outeiro existe un antigo pazo que procede dos Sánchez Boado. Despois de pasar por sucesiva xeracións a última representación vincular do mesmo pasou a don José Domínguez Feijoo.
Boente celebra grandes festas na honra do seu patrono, Santiago, os días 25 e 26 de xullo; e tamén da Virxe da Saleta o primeiro domingo de setembro.
As solemnidades destas celebracións son preparadas con moito esmero e coidado, tanto no seu aspecto relixioso coma no de expansión e divertimentos profanos.