Etiqueta: Cima do Lugar

Publicado en

O proxecto de ampliación da igrexa parroquial de Santiago de Arzúa en 1950

Cando colleu forma a iniciativa de acometer as obras de ampliación da igrexa parroquial de Santiago de Arzúa exercía de alcalde en D. Jesús Costoya Ponte, nomeado no 1948 e que exerceu no cargo ata o ano 1958, sendo precedido por D. Juan Rodríguez Paredes e sucedido por D. Jaime Fraiz Fernández1.

En outubro de 1950 a Comisión que estaba ao fronte desta nova iniciativa, difunde entre os seus ferigreses un pequeno díptico co propósito de recaudar fondos cos que poder acometer as obras de ampliación. Como simple curiosidade, decir que a Comisión estaba formada íntegramente por homes e presidida por unha muller. Contrariamente, as Asociacións Relixiosas estaban representadas íntegramente por mulleres e presidida por un home. Un deses exemplares do díptico que conservo con mimo, foi un agasallo que me fixo o cura Castro (D. Manuel Castro García).

Nese díptico reprodúcese na primeira páxina unha perspectiva do proxecto de ampliación que se pretendía acometer, no seu interior fáise unha pequena exposición de motivo e publícase a relación das personas que conforman a Comisión e as Asociacións Relixioxas que promoven o proxecto, e na útima páxina reprodúcese unha perspectiva da igrexa existinte nese momento.

A pouco que ún se fixe na proposta gráfica de 1950 e a compare co efectivamente construído, percibirá notables diferenzas volumétricas entre proxecto e realidade. Respetouse o campaeiro que no ano 1829 constrúeu o mestre de Pantiñobre, D. Ramón Santos Verea2. Non sucedendo o mesmo coa cruz que coroaba a cabeceira da igrexa, visible nos dous debuxos do díptico.

Facendo unha comparativa entre as dúas perspectivas reproducidas no díptico, percíbense outros cambios significativos ademáis dos volumétricos. Nos dous debuxos pode verse que a igrexa aséntase sobre un zócalo que corrixe o desnivel da rúa do Carme e o da propia praza con esa mesma rúa. Unha fotografía do ano 1946 realizada con motivo da inauguración da sucursal arzuá da Caja de Ahorros-Monte de Piedad de La Coruña3, e recollida no libro “Arzúa na memoria” así o reflexa: o acceso dende a rúa do Carme á Praza de España facíase subindo unha pequena rampa ou salvando os catro chanzos da escaleira que daban acceso ás vivendas.

Hoxe en día, para acceder á actual Praza de Galicia dende a rúa do Carme hai que salvar os cinco ou seis chanzos que ten esa escaleira. Cinco chanzos si se sube polo lateral da igrexa, e seis de acceder polo lateral das fachadas de vivendas. Esto quere decir que a nova igrexa elevouse, a través dun recheo, sobre os alicerces da igrexa anterior. Nas pedras que conforman a escaleira actual de acceso á Praza de Galicia pode apreciarse que foran labradas para outro uso distinto, o que fai pensar que ben poideran proceder da vella igrexa e/ou do que foi o Convento de Santa María Magdalena.

Esa pequena diferenza de cota supuxo unha recíproca elevación do solo da Praza e que afectou ás vivendas existintes e, posteriormente, repercuteu na adxacente rúa do Carme, na rúa das Dores, rúa do Calexo, Cima do Lugar e na actual rúa de Neira Vilas. Quedan evidencias visibles nalgunhas edificacións desas rúas citadas.

Neste mesmo blog de arzua.net publicouse unha fotografía4 que se encabeza co texto “Praza de Galiza e Rúa Neira Vilas polos anos 50”. Ademáis da fantástica fotografía recollida por Armando F. Cascón Rodríguez, inclúese unha superposición de imaxes realizada por Uxío Vaamonde que axuda a entender a nova ubicación do campaeiro da igrexa parroquial. A foto, eso sí, móstranos a nova igrexa coa súa cuberta de tella; polo que esa imaxe, como se verá, é posterior a 1956.

No libro “Arquitecturas da provincia da Coruña” (Volume XVIII), ao que xa se fixo referencia bibliográfica, afírmase literalmente que a parroquial actual foi edificada no lugar que ocupaba anteriormente unha igrexa de menores dimensións, que por resultar insuficiente e encontrarse en estado ruinoso, foi destruída. O deterioro do templo parroquial tiña que ser evidente, as dúas guerras civís soportadas polo templo, forzosamente tiveron que afectar á súa estrutura.

O día 29 de maio de 1956, o diario compostelán “La Noche” publica unha interesante reportaxe adicada á celebración das festas do Corpus Christi de Arzúa5. No detalle do programa pódese leer que a verbena váise celebrar na Plaza Nueva. Feito que confirma que o proxecto de ampliación e o expediente de expropiación iniciado en 1903 estaba rematado6. O cura párroco nese ano de 1950 era D. José Simón Caamaño Fernández, quen publicou un artículo no referido diario anunciando que ya están levantadas las paredes de la nueva iglesia parroquial. Da súa lectura dedúcese que a vontade de construir o novo templo no mesmo lugar do anterior artellouse no mes de setembro de 1948. O párroco fai alusión ao deterioro do templo pero encabeza o seu texto decindo: La necesidad de una nueva iglesia parroquial en la progresiva villa, era aspiración secular. Desde principios de siglo, unos bloques de cantería estaban indicando que se procuró remediar la necesidad; pero el Señor no quiso que su casa se alejase de la arteria principal de la villa, a fin de no enfriarse la sólida piedad arzuana. O día 16 de xullo de 1957, cumpríndose o prognosticado polo cura párroco, inaugurouse oficialmente a nova igresa parroquial7.

Esta iniciativa de 1948/1950, polo tanto, fíxose tamén en detrimento doutro proxecto anterior, no que se pretendía construir a igrexa parroquial de Santiago de Arzúa nun terreo da rúa do Convento. Como curiosidade histórica, estaría ben saber cómo era o proxecto do templo que non chegou a materializarse. Pero dende o punto de vista urbanístico, a idea de prolongar a rúa do Convento era xa daquela unha visión futurista para a vila. Aínda hoxe parece unha audaz iniciativa abrir vías que conecten a vila coa autovía Santiago-Lugo. Prolongar a rúa do Convento levaríanos directamente á igrexa de San Pedro de Lema, polo que serviría ademáis para materializar o expresado no vello carimbo que se estampaba nas credenciais dos peregríns a Compostela: “Parroquia de Santiago de Arzúa y unido Lema8”.

  1. WIKIPEDIA. Alcaldes de Arzúa: https://gl.wikipedia.org/wiki/Categor í a:Alcaldes_de_Arz ú a ↩︎
  2. ARQUITECTURAS DA PROVINCIA DA CORUÑA (Vol. XVIII) – José Ramón Soraluce Blond e Xosé Fernández Fernandez – Páxina 56, edición 2010. ↩︎
  3. ARZÚA NA MEMORIA, ESPELLO HISTÓRICO DUNHA TERRA – Armando F. Cascón Rodríguez – Páxina 139, primeira edición. ↩︎
  4. ARZUA.NET – PRAZA DE GALIZA E RÚA NEIRA VILAS POLOS ANOS 50 –
    https://www.arzua.net/1950/01/01/praza-de-galiza-e-rua-neira-vilas-polos-anos-50/ ↩︎
  5. LA NOCHE – Ano XXXVII – Número 10.985 – Páxinas 3 e 4 – Santiago de Compostela, 29 de maio de 1956. ↩︎
  6. ARZUA.NET – AMPLIACIÓN DA PRAZA DA VILA EN 1903 – https://www.arzua.net/1903/10/31/ampliacion-dapraza-da-vila-en-1903/ ↩︎
  7. ARZÚA NA MEMORIA, ESPELLO HISTÓRICO DUNHA TERRA – Armando F. Cascón Rodríguez – Páxina 155, primeira edición. ↩︎
  8. LOSSELLOSDELCAMINO.COM – PARROQUIA DE SANTIAGO DE ARZÚA Y UNIDO LEMA –
    https://www.lossellosdelcamino.com/index.php/listados-de-sellos-y-colaboradores/comunidad-de-colaboradores/item/
    parroquia-de-santiago-de-arzua-y-unido-lema-copy-copy     ↩︎

Publicado en

Logros acadados polo primeiro goberno municipal republicano en 1931

A vitoria das listas republicanas nas eleccións municipais de todo o estado español o 12 de abril de 1931 provocou un cambio de réxime político e a proclamación da Segunda República. En Arzúa tamén gañaron os republicanos, e no xornal “La Voz de Galicia” de 2 de xuño de ese ano, resúmese como quedou conformado o novo concello:

Arzúa: catorce de la F.R.G, y tres socialistas

“F.R.G.”, que obtivo 14 dos 17 concelleiros son as siglas da Federación Republicana Gallega, que integraba á Organización Republicana Gallega Autónoma (O.R.G.A. de Santiago Casares Quiroga e Antón Vilar Ponte) co Partido Radical e o Partido Republicano Radical Socialista.

Pois ben, oito meses despois deste cambio histórico, o correspondente do xornal “La Voz de Galicia” fixo este balance na páxina oito, o día 31 de decembro de 1931:

La honrada labor administrativa que viene desarrollando la primera Corporación municipal republicana que, con el beneplácito popular, nos rige desde hace apenas ocho meses, es digna de todo encomio y alabanza; y nos place hacerlo público para satisfacción y estímulo de los concejales interesados, así como para que ello sirva de ejemplo a los que, en su día, hayan de sustituir a los actuales ediles en los sitiales de la Consistorial.
Durante un tan corto período de tiempo, y con un exiguo presupuesto cuyo déficit inicial ascendía, según parece, a 4.000 pesetas, se efectuaron en esta villa y su término, además de otras de menor cuantía, las siguientes obras de relativa importancia:
Primero.-Pavimentado con hormigón de veinte centímetros de espesor, de la calle del Carmen en una superficie total de 420 metros.
Segundo.-Construcción de aceras de hormigón en los frentes de la Casa Consistorial con una extensión de 196 metros superficiales.
Tercero.-Pavimentado con “chapacuña” de la travesía que pasa por frente a la iglesia parroquial.
Cuarto.-Construcción de un puente de relativa importancia en la parroquia de Rendal y sitio denominado Rendal de Abajo.
Quinto.-Reparación y saneamiento de la fuente pública enclavada en el lugar denominado Fraga del Rey.
Sexto.-Reparación del edificio municipal destinado a escuela de niños núm. 2 de esta villa.
Séptimo.-Reparación del edificio también municipal destinado a casa-escuela en la parroquia de Burres.
Octavo.-Arreglo del pavimento de la Plaza de la República y construcción de una verja en la misma con amplia escalinata de acceso.
Noveno.-Reparación del camino (ahora carretera), que pasa por el sitio conocido por “cima del lugar”.
Y lo verdaderamente sorprendente es que, en toas las relacionadas obras, ejecutadas por administración, solamente se han invertido poco más de 8.000 pesetas, según resulta de los contratos que hace públicos la Corporación y se facilitan a quien desee verlos, en las oficinas municipales.
Quizás en épocas no muy remotas, una sola de las mencionadas obras hubiera costado al Ayuntamiento una cantidad mayor que la total invertida ahora con régimen republicano, en las obras mencionadas.
Merece, por lo tanto, toda clase de elogios el alcalde y los concejales que así saben hacer honor al compromiso contraído con el pueblo que los eligió para administrar los intereses comunales. Y nosotros, que criticaremos los actos de la Corporación municipal cuando merezcan ser criticados, no regateamos en esta ocasión nuestro aplauso sincero a la primera Corporación republicana de Arzúa, por su actuación acertada y por su honrada labor, aun cuando entendamos que, procediendo de otra forma, no podrían ser considerados como republicanos los señores que la constituyen.
Pero ahora el pueblo se pregunta: Si el presupuesto municipal del año actual es exactamente igual al de los años 1928, 1929 y 1930 ¿en qué invertían los dineros comunales las anteriores Corporaciones monárquicas? ¿Donde están las obras que debieron ejecutarse durante el tan prolongado como vergonzoso período dictatorial?
Nadie recuerda en Arzúa que la Corporación municipal se preocupara en estos tradicionales días de Pascua de los desheredados de la fortuna. Tuvo que ser el actual Ayuntamiento republicano quien iniciase la buena y cristiana costumbre de repartir socorros a los pobres de la villa para que pudiesen atender a sus más perentorias necesidades en los días clásicos de bullicio y algazara. Ello honra a estos viejos republicanos y hace resaltar aún más el abandono y desidia de los que mangonearon la cosa pública hasta que el cambio de régimen les obligó a reintegrarse a sus casas, de donde no debieran haber salido nunca.-Corresponsal